Spich di Gezaghèber Edison Rijna riba 25 di novèmber 2021

E kasonan di COVID-19 ta sigui oumentá na nos isla.

Bon tardi tur hende,

 

Aktualmente nos ta pasando den tempunan difísil kaminda e kasonan di COVID-19 ta sigui oumentá na nos isla miéntras ku nos ta drentando temporada pa prepará pa fiestanan di fin di aña. Ta fiestanan importante pa  un i tur kaminda nos ta bini huntu pa selebrá ku amigu i famia. E temporada akí ta importante tambe pa ekonomia di nos isla. Nos ta den high season i tin hopi turista ta bishitá nos isla. 

 

Di un banda nos tin nos dianan di fiesta ku ta na kaminda. I di otro banda nos tin e kasonan di COVID -19 ku ta sigui subi meskos ku na otro parti di mundu. Práktika a mustra ku e bakuna ta yuda masha bon pa evitá ku hende kontagiá mester drenta hospital. Pero nos ta mira tambe ku personanan ful bakuná tambe por pega ku e vírùs i pas’é pa otro hende.

 

Fundashon Mariadal ta hasi tur loke ta den nan alkanse pa duna nos e kuido nesesario. Departamento di Salubridat Públiko tambe ta hasi nan máksimo esfuerso pa tèst esnan ku tin keho i hasi investigashon  di fuente i kontakto.

 

E sifranan di kasonan di COVID-10 ku ta subiendo, ta pone ku trabou di personal di  kuido ta kontinuamente bou di un preshon kresiente. Debí na e kantidat haltu di kaso di kontagio, departamento di Salubridat Públiko ta obligá pa adaptá e investigashon di fuente i kontakto. Personanan ku a pega ku e vírus tin e responsabilidat nan mes pa informá esnan ku nan tabatin kontakto estrecho kuné. E kontaktonan estrecho akí mes mester tuma inisiativa pa bai entretantu den karentena si nan a kore riesgo. 

 

Awe nos tin 210 kaso aktivo. Awor aki  di e último kontagionan,  50% di e fuentenan di kontagio no ta konosí.  Salubridat Públiko ta ripará tambe ku no ta tur ora personanan ku tin keho òf tabatin kontakto estrecho ku hende ku a pega ku e vírùs ta bai tèst. Mi ta lamentá esaki mashá tantu. Pasó asina mucha i adultonan ku a pega ku e vírùs ta kana rònt i i pega otro hende sin ku nan sa di esei.

 

Den e simannan ku ta tras di tras di lomba Salubridat Públiko a ripará tambe ku e vírùs ta plama mas tantu den espasionan kaminda tin tiki aire fresku manera na skol òf trabou. Afortunadamente te ku awor e kantidat di hende ku a drenta hospital no ta haltu, pero mirando kon e sifranan ta oumentando, hospital por bolbe yena lihé.

 

Si nos ke stòp e vírùs di plama nos mester tuma medida. Nos por stòp e vírùs di plama si nos redusí e kontaktonan entre personanan. P’e motibu akí mi a disidí di tuma un par di medida ku ta konta di  djasabra 27 di novèmber 2021 te ku djaluna 3 di yanüari 2022. Naturalmente nos lo wak segun tempu ta bai si e medidanan ta sufisiente, i nos lo adaptá e medidanan si e situashon ta eksigí esaki.  

 

Mi ta urgi tur dunadó di trabou pa laga nan personal traha mas tantu ku ta posibel na kas, i pa sòru ku nan personal por hasi esaki.

 

Tin hopi kontagio na skolnan tambe. Skolnan ta hasiendo todo por todo pa tene e kantidat di kontagio mas abou posibel. Nan ta traha por ehèmpel ku grupo fiho den klas i ta evitá mas tantu ku ta posibel kontakto entre mayornan i mener i yùfrou di skol. Nan ta laga aire fresku pasa regularmente den klas.

A disidí huntu  ku skolnan ku 17 di desèmber ta e delaster dia di skol pa e aña akí.

Mi ke pidi un i tur ku ta risibí bishita na kas pa den e tempu benidero no hasi esaki paden sino pafó di bo kas, por ehèmpel den balkon. E kantidat máksimo di hende ku bo por risibí na kas òf na playa, kunuku, ta 10 persona inklusive esnan ku ta biba huntu ku bo na kas.

Entrante 27 di novèmber den tur lugá públiko esnan presente ta obligá di bisti tapaboka den espasionan paden. Profeshonalnan ku un profeshon di kontakto ta obligá pa entrante djasabra awor nan bisti tapaboka durante trabou.

Tokante evento organisá mi ke bisa lo siguiente. Ta permití pa tene eventonan organisá ku un máksimo di 100 hende. Por tene e eventonan solamente pafó. No ta permití mas pa públiko baila òf kanta durante e evento. Esakinan ta aktividat di riesgo haltu ku no ta pas ku e situashon serio ku nos ta den awor. 

Hóreka tambe mester tene su mes na e reglanan ku mi a menshoná. Den establesimentunan di hóreka públiko no tin mag di baila òf kanta ni pafó ni paden. Durante un evento organisá i den establesimentu di hóreka, públiko mester ta sintá na un lugá fiho.

Eventonan deportivo por sigui. Si ta tene evento deportivo paden, públiko no por ta presente. Si e evento deportivo ta pafó, 50% di públiko tin mag di ta presente.

Den e dianan benidero nos ta bai invitá representantenan di hóreka i organisadónan di evento, i organisashonnan di deporte pa nos papia riba e tema akí mas en detaye. 

Entrante 27 di novèmber 2021 ta introdusí karentena obligatorio di sinku dia pa hende ful bakuná i no ful bakuná ku tabatin kontakto estrecho ku un hende ku a pega ku e vírùs di corona, òf ta biba den e mesun kas ku e persona akí.  Esaki ta segun instrukshon nobo di Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu,  RIVM. Despues di sinku dia e hende ku ta den karentena mester bai tèst na departamento di Salubridat Públiko.  E persona por sali di karentena si resultado di e tèst ta negativo. Un hende ku tèst positivo mester keda kas den isolashon i sigui instrukshon ku e haña di Salubridat Públiko.

Dunadónan di trabou por tuma kontakto ku SZW si nan tin trahadó ku no por bin traha komo ku nan ta den karentena obligatorio òf a pega ku e vírùs. 

Entrante 30 di novèmber 2021 e kondishonnan pa biaha pa Boneiru ta kambia. For di e dia akí biahero ku ta ful bakuná i ta biaha pa Boneiru por skohe pa hasi un tèst antigéniko 24 ora promé ku salida òf un PCR-tèst 48 ora promé ku salida. Pasaheronan ku no ta bakuná òf no ta kompletamente bakuná ku ta bini Boneiru mester hasi e PCR-tèst 48 ora promé ku nan biahe. Te ainda ta asina ku biaheronan ful bakuná ku ta biahe entre e islanan ruman no tin nodi di tèst pa biaha pa Boneiru. Nan mester yena e deklarashon di Salubridat  Públiko sí promé ku nan biaha.  

Por último mi ke dirigí mi mes na esnan ku no ta bakuná. Ta konsiente ku si bo no ta bakuná bo ta èkstra vulnerabel. Si bo tin un problema médiko i bo no ta bakuná bo ta dòbel vulnerabel. P’esei mi ta konsehá bo pa evitá di ta den grupo di hende mas tantu ku ta posibel. Por fabor tene kuenta ku esaki i kuida bo mes bon.

Mi ke pidi tur hende en general pa por fabor mantené distansia di 1,5 meter. I si bo ke topa bo amistat i famianan hasi esaki den aire liber. Nos tur ke pasa nos dianan di fiesta trankil huntu ku nos sernan kerí. I esei por. Tanten ku nos sigui kuida i kumpli ku e reglanan.