Diskurso di gezaghèber riba Dia di Boneiru sèptèmber 2023

E aña aki gobièrnu pa medio di un komishon di preparashon a skohe e tema: Huntu nos ta forma un komunidat.

 

Awe riba dia di nos bandera, mi kier, na promé luga felisitá un i tur ku ta konektá ku nos dushi isla. E aña aki gobièrnu pa medio di un komishon di preparashon a skohe e tema: Huntu nos ta forma un komunidat.

Un tema ku en todo kaso a inspirá mi i butá mi pensa profundamente kon realmente nos sosiedat ta hinka den otro? Den mi buskeda i preparashon mi a yega na algun sifra i realidat, ku mi kier kompartí ku boso awe riba dia di Boneiru.

Nos ta konta aktualmente ku un poblashon di 24.719 habitante. Di e habitantenan aki 33% ta nase na Boneiru i sobra a nase pafo di Boneiru. Banda di e kantidat di habitante, riba e pida baranka aki di apenas 288 kilometer kuadra, ta biba 75 diferente nashonalidat. Esaki ta nifika ku nos ta un komunidat multikultural.

Un gran parti di e suela Boneriano no ta habitá. Pa ta mas eksákto apenas 15%, ekskluyendo e parti ku ta tapá ku awa, ta poblá. Un gran parti di nos superfísie teritorial ta naturalesa puru i uniko ku un variedat grandi di mata i bestia. Banda di esei Boneiru tin un kultura riku ku ta atraé hopi turista.

For di 2010 te ku awor nos poblashon a krese, ku un promedio di 815 habitante pa aña. Esaki sin konta esnan no-dokumentá i otro nan ku ta keda pa un periodo kortiko riba nos isla.

E kresementu no kontrolá aki por tin konsekuensha irevesibel i por kousa un impakto soshal ekonómiko grandi.

Ultimo tempu por konstatá ku e kresementu deskontrolá aki ta trese hopi reto ku n’e.

Djis pa menshoná algun:

  • mas outo, mas aksidente, mas viktima,
  • mas hende, mas falta di kas pagabel i menos trankilidat,
  • mas mucha, mas difísil pa haña kupo na skol,
  • mas kas i  hende,  ta nifiká, mas awa i koriente nesesario lokual ta nifiká ku WEB mester oumentá su kapasidat, anto rápido,
  • mas sushi di kas ku tur e konsekuensha ku esaki ta trese ku n’e.

I asina por sigui menshoná mas efekto (grandi) debí na kresementu eksplosivo di nos poblashon.

Na aña 1993, 30 aña pasá; un di nos baluartenan a skirbi un vishon pa Boneiru titulá: kresementu ku mantenshon di nos naturalesa i nos kultura.

Ami lo bisa awe, na 2023,  laga nos krese kontrolá ku mantenshon di nos naturalesa, kultura, trankilidat i seguridat. Kaminda kada suidadano ta felis i ta aportá na un Boneiru próspero.

Sin un vishon kla ku ta ser, apliká i kargá ku rèspèt, dor di henter komunidat nos lo pèrde nos karakter outéntiko di nos dushi Boneiru. Ami ta sinti un dolor profundo na mi kurason ora mi mira nos naturalesa i kultura bai perdí.

Pa mantené nos bon kustumbernan kada suidadano sin importá: rasa, sekso, idioma, religion, eskoho politiko, origen soshal, preferensha seksual, posishon ekonómiko, tin pleno derecho :

  • di tin un entrada hustu pa por kumpli ku tur NESESIDAT basiko,
  • tin derecho riba enseñansa i salubridat di kalidat. Esaki inkluso esnan no dokumenta!
  • tin pleno derecho di ser informá adekuadamente i kompleto dor di su órganonan gubermental. Gobièrnu mester ta transparente i prensa tin un ròl importante. Esaki Mi kier enfatisá: SIN PRENSA, NO TIN DEMOKRASIA!
  • tur hende tin derecho riba awa, koriente, kas, internet, bon karetera i alimentashon pagabel
  • tur hende tin derecho riba trato digno i un aserkamentu respetuoso
  • tur suidadano tin derecho riba trato igual
  • i kada suidadano tin e pleno derecho i libertat di skohe e pareha ku e ta stima.(deseá)
  • Tur hende tin e derecho di ekspresá su mes libremente, pero ku rèspèt. No ta tur (palabra) kos ta di papia!

Un gobièrnu ku su órganonan gubermental ku ta respetá su mes mester krea kondishonnan i derechonan universal pa tin rèspèt, trankilidat,  repartishon hustu i bienestar pa un i tur.

Pero ami, abo i nos tur tin e deber pa  kumpli kabalmente ku reglanan eksistente pa por tin un komunidat sano i próspero. Un komunidat multikultural ta eksihi mas toleransha i komprenshon pa ku otro. Nos bon komportashon indivual ta hasi nos un pueblo respetuoso. Ta pesei banda di tin derecho tin debernan ku ta konta pa kada un di nos.

  1. Ban kuida, protehá, eduká i stima kada miembro di famia. No laga ningun hende desampará,
  2. Ban respetá na tur momento nos lei i reglanan i yuda korigí kaminda esei ta nesesario. Korda ku ta nos tur huntu ta forma un komunidat,
  3. Ban trata kada suidadano i nos bishitantenan tur dia di nobo ku rèspèt i dignidat,
  4. Ban kombatí tur forma di deskriminashon,
  5. Ban kuida tur nos instalashonnan, playanan, monumentonan, rekursonan natural i tene nos norma i balornan haltu,
  6. Ban mantené i fortifiká nos bon kustumber- i tradishonnan,
  7. Ban kuida e pèrla,  maraviyoso ku yama Boneiru,
  8. Ban tene i hasi Boneiru limpi,
  9. Ban respetá outoridat

10. Ban tene i hasi Boneiru mas safe. Ban demonstrá un komportashon mas sigur i ehemplar den tráfiko.

11. Ban ser un digno i gran embahador di e isla aki dor di selebrá nos dia i hisa nos bandera.

A yega e ora di uni forsa,  konosementu i abilidat i krea un sentimentu komun.

Sin krea un kadena humano fuerte e chèns ta grandi ku asta nos lo pèrde e bataya di kambio di klima i kòntròl riba kresementu di nos poblashon.

Finalisando mi ta pidi boso pa lanta para, duna otro un man, brasa otro si ta nesesario i sinti bo parti di un komunidat próspero.

Komo TATA DI PUEBLO mi ta konta ku boso apoyo i sosten pa nos sigui progresá.      

TA HUNTU NOS TA FORMA UN KOMUNIDAT

Un biaha mas un felis dia di Boneiru.